BOŞANMA DAVALARI
BOŞANMA DAVALARI, TÜRLERİ ve SONUÇLARI
Boşanma Nedir?
Çiftlerden birinin ya da iki tarafın yetkili Aile Mahkemesine başvurması üzerine mahkemece verilen evlilik birliğinin sona erdirilmesi durumudur. Boşanma davaları 2 şekilde açılabilir.
1)Anlaşmalı Boşanma
2)Çekişmeli Boşanma
1-Anlaşmalı Boşanma
Tarafların boşanma ve sonuçları konusunda anlaşmış olmaları gerekir. Maddi- manevi tazminat, nafaka, çocukların velayeti gibi tüm konularda anlaşmaya varılmış olması gerekmektedir. Aynı zamanda TMK madde 166/3’te belirtildiği gibi anlaşmalı boşanmanın şartlarının oluşması gerekmektedir. Bu şartlar:
- Eşlerin en az 1 yıl süreyle evli olması,
- Eşlerin birlikte mahkemeye başvurması ya da bir eşin diğerinin davasını kabul etmesi,
-Anlaşmalı boşanma şartları ile ilgili olarak eşlerin anlaşma içerisinde olduklarını beyan eden bir anlaşmalı boşanma protokolü ve hakim huzurunda bu anlaşmayı kabul ettiklerinin ikrarı,
Anlaşmalı boşanma davalarından tarafların mahkeme huzuruna gelmesi durumunda ilk celsede boşanma gerçekleşir. Anlaşmalı boşanma davasında hakim tarafların ikrarı ile taleplerine bağlıdır. Bu kural sadece anlaşmalı boşanma davaları için geçerlidir. Çekişmeli boşanma davalarında hakim tarafların ikrarı ile bağlı değildir.
VI. Evlilik birliğinin sarsılması
Madde 166/2
Evlilik en az bir yıl sürmüş ise, eşlerin birlikte başvurması ya da bir eşin diğerinin davasını kabul etmesi hâlinde, evlilik birliği temelinden sarsılmış sayılır. Bu hâlde boşanma kararı verilebilmesi için, hâkimin tarafları bizzat dinleyerek iradelerinin serbestçe açıklandığına kanaat getirmesi ve boşanmanın malî sonuçları ile çocukların durumu hususunda taraflarca kabul edilecek düzenlemeyi uygun bulması şarttır. Hâkim, tarafların ve çocukların menfaatlerini göz önünde tutarak bu anlaşmada gerekli gördüğü değişiklikleri yapabilir. Bu değişikliklerin taraflarca da kabulü hâlinde boşanmaya hükmolunur. Bu hâlde tarafların ikrarlarının hâkimi bağlamayacağı hükmü uygulanmaz.
2-Çekişmeli Boşanma
Çekişmeli boşanma davaları taraflardan birinin boşanmak istediği ya da iki tarafın boşanmak istediği ama tazminat, velayet, mal paylaşımı gibi konularda uzlaşılamayan ve çekişme durumu olan dava türüdür. Boşanma sebepleri genel sebepler olabileceği gibi özel sebepler de olabilir. Hangi sebebe dayanırsa dayansın özel veya genel müddei, iddiasını ispatla mükelleftir. Kişi iddia ettiği boşanma sebebini ispat etmek zorundadır.
A-Genel boşanma sebepleri
Evlilik birliğini sarsan ya da ortadan kaldıran genel sebeplere aşağıdaki örnekleri verebiliriz;
-Evlilik birliğine katkıda bulunmama,
-Şiddetli geçimsizlik,
-Cinsel ilişkiye zorlama,
-Sürekli alkol ve uyuşturucu madde kullanımı,
-Evi sık sık terk etmek,
-Yalan söyleme ve güven sarsıcı davranışlar gibi evlilik birliğini sarsacak her türlü sebep genel boşanma sebebi olabilir.
B-Özel boşanma sebepleri
TMK'da özel boşanma sebepleri 161-165 maddelerinde sınırlı şekilde belirtilmiştir. Davacı özel boşanma sebeplerini ispat ederse hakim boşanma ya da ayrılık vermek zorundadır. Özel boşanma sebepleri;
-TMK 161. Madde, Zina (aldatma) nedeniyle boşanma davası
-TMK 162. Madde, Hayata Kast, Pek Kötü veya Onur Kırıcı Davranış nedenleri ile boşanma davası
-TMK 163. Madde, Suç İşleme ve Haysiyetsiz Hayat Sürme sebepleri ile boşanma davası
-TMK 164. Madde, Terk Sebebiyle boşanma davası
-TMK 165. Madde, Akıl Hastalığı sebebiyle boşanma davası
A. Boşanma sebepleri
I. Zina
Madde 161- Eşlerden biri zina ederse, diğer eş boşanma davası açabilir.
Davaya hakkı olan eşin boşanma sebebini öğrenmesinden başlayarak altı ay ve her hâlde zina eyleminin üzerinden beş yıl geçmekle dava hakkı düşer.
Affeden tarafın dava hakkı yoktur.
II. Hayata kast, pek kötü veya onur kırıcı davranış
Madde 162- Eşlerden her biri diğeri tarafından hayatına kastedilmesi veya kendisine pek kötü davranılması ya da ağır derecede onur kırıcı bir davranışta bulunulması sebebiyle boşanma davası açabilir.
Davaya hakkı olan eşin boşanma sebebini öğrenmesinden başlayarak altı ay ve her hâlde bu sebebin doğumunun üzerinden beş yıl geçmekle dava hakkı düşer.
Affeden tarafın dava hakkı yoktur.
III. Suç işleme ve haysiyetsiz hayat sürme
Madde 163- Eşlerden biri küçük düşürücü bir suç işler veya haysiyetsiz bir hayat sürer ve bu sebeplerden ötürü onunla birlikte yaşaması diğer eşten beklenemezse, bu eş her zaman boşanma davası açabilir.
IV. Terk (1)
Madde 164- Eşlerden biri, evlilik birliğinden doğan yükümlülüklerini yerine getirmemek maksadıyla diğerini terk ettiği veya haklı bir sebep olmadan ortak konuta dönmediği takdirde ayrılık, en az altı ay sürmüş ve bu durum devam etmekte ve istem üzerine hâkim veya noter tarafından yapılan ihtar sonuçsuz kalmış ise; terk edilen eş, boşanma davası açabilir. Diğerini ortak konutu terk etmeye zorlayan veya haklı bir sebep olmaksızın ortak konuta dönmesini engelleyen eş de terk etmiş sayılır.
Davaya hakkı olan eşin istemi üzerine hâkim veya noter, esası incelemeden yapacağı ihtarda terk eden eşe iki ay içinde ortak konuta dönmesi gerektiği ve dönmemesi hâlinde doğacak sonuçlar hakkında uyarıda bulunur. Bu ihtar gerektiğinde ilân yoluyla yapılır. Ancak, boşanma davası açmak için belirli sürenin dördüncü ayı bitmedikçe ihtar isteminde bulunulamaz ve ihtardan sonra iki ay geçmedikçe dava açılamaz.
V. Akıl hastalığı
Madde 165- Eşlerden biri akıl hastası olup da bu yüzden ortak hayat diğer eş için çekilmez hâle gelirse, hastalığın geçmesine olanak bulunmadığı resmî sağlık kurulu raporuyla tespit edilmek koşuluyla bu eş boşanma davası açabilir.
Özel boşanma sebepleri ile genel boşanma sebeplerinin ispat şartları birbirinden farklı olduğu için farklı hukuki sonuçlar doğurur. Bir evlilikte özel boşanma sebepleri varsa, davacı karşı tarafın kusurlu olup olmadığını ispatlamak zorunda değildir, yalnızca özel bir boşanma sebebi olduğunu ispatlaması yeterlidir. Ancak genel boşanma sebepleri ile açılmış bir boşanma davasında davacı davalının kusurunu ispatlamak zorundadır.
Ayrılık Davası ?
Taraflardan birinin ya da her iki tarafın talebi üzerine sonradan bir araya gelme ihtimalinin bulunması sebebiyle belli bir süre ayrı kalma amacıyla açılan davadır. Boşanma sebepleri ayrılık davası içinde geçerlidir. Hakim talepleri değerlendirip 1 ile 3 yıl süreleri arasında ayrılık kararı verir. Bu süre karar kesinleşince başlar. Mahkemece verilen sürenin bitiminde ayrılık sona erer. Taraflar ayrılık kararında sonra da bir araya gelemiyorsa boşanma davası açabilirler.
TMK Madde 167- Boşanma davası açmaya hakkı olan eş, dilerse boşanma, dilerse ayrılık isteyebilir.
Boşanma ve Ayrılık Davalarında Karar
-Boşanma sebepleri taraflarca ispatlanmışsa hâkim boşanmaya ya da ortak hayatın yeniden kurulması olasılığını görürse 1- 3 yıl arasında ayrılığa karar verir.
-Eğer dava boşanma davası değil de sadece ayrılık davası ise mahkeme boşanmaya karar veremez sadece ayrılığa karar verebilir.
C. Karar
I. Boşanma veya ayrılık
Madde 170- Boşanma sebebi ispatlanmış olursa, hâkim boşanmaya veya ayrılığa karar verir.
Dava yalnız ayrılığa ilişkinse, boşanmaya karar verilemez.
Dava boşanmaya ilişkinse, ancak ortak hayatın yeniden kurulması olasılığı bulunduğu takdirde ayrılığa karar verilebilir.
II. Ayrılık süresi
Madde 171- Ayrılığa bir yıldan üç yıla kadar bir süre için karar verilebilir. Bu süre ayrılık kararının kesinleşmesiyle işlemeye başlar.
III. Ayrılık süresinin bitimi
Madde 172- Süre bitince ayrılık durumu kendiliğinden sona erer.
Ortak hayat yeniden kurulmamışsa, eşlerden her biri boşanma davası açabilir.
Boşanmanın sonuçları düzenlenirken ilk davada ispatlanmış olan olaylar ve ayrılık süresinde ortaya çıkan durumlar
göz önünde tutulur.
Boşanma ve Ayrılık Davalarında Alınacak Geçici Tedbirler
Boşanma veya ayrılık davasının açılması ile eşler ve çocukların bundan zarar görmemeleri için geçici önlemlerin alınması gerekir. TMK madde 169 bu konuda düzenleme getirmiştir. Buna göre, boşanma veya ayrılık davasının açılması ile hakim davanın devamı süresinde gerekli olan eşlerin mallarının yönetimi, barınması , çocukların durumu hakkında önlemleri re’sen alacaktır. Bu önlemler ihtiyati tedbir niteliğinde olup şartlar değiştiğinde hakim bu önlemlerde değişiklik yapılabilecektir.
III. Geçici önlemler
Madde 169- Boşanma veya ayrılık davası açılınca hâkim, davanın devamı süresince gerekli olan, özellikle eşlerin barınmasına, geçimine, eşlerin mallarının yönetimine ve çocukların bakım ve korunmasına ilişkin geçici önlemleri re'sen alır.
Boşanmanın Sonuçları?
1-Kadının Kişisel Durumu
Boşanma hâlinde kadın, evlenme ile kazandığı kişisel durumunu korur; ancak evlenmeden önceki soyadını yeniden alır. Eğer kadın boşandığı kocasının soyadını kullanmakta bir menfaati olduğunu ve bunun kocaya bir zarar vermeyeceği sabit görülürse hâkim , kocasının soyadını taşımasına izin verir. Koca daha sonradan bu durumun kendisine zarar verdiğini düşünerek bu izni kaldırılmasını isteyebilir.
IV. Boşanan kadının kişisel durumu
Madde 173- Boşanma hâlinde kadın, evlenme ile kazandığı kişisel durumunu korur; ancak, evlenmeden önceki soyadını yeniden alır. Eğer kadın evlenmeden önce dul idiyse hâkimden bekârlık soyadını taşımasına izin verilmesini isteyebilir.
Kadının, boşandığı kocasının soyadını kullanmakta menfaati bulunduğu ve bunun kocaya bir zarar vermeyeceği ispatlanırsa, istemi üzerine hâkim, kocasının soyadını taşımasına izin verir.
Koca, koşulların değişmesi hâlinde bu iznin kaldırılmasını isteyebilir.
2-Boşanmada Maddî ve Manevî Tazminat
Taraflardan kusursuz ya da daha az kusurlu tarafın diğer taraftan talep ettiği tazminat türüdür. Maddi hakları zedelenen ve kusursuz ya da daha az kusurlu taraf maddi tazminat isteyebilir.Kişilik hakları zedelenen taraf kusurlu taraftan manevi tazminat olarak para ödemesini talep edebilir. Bu maddi ve manevi tazminat talebi boşanma davasıyla birlikte istenebileceği gibi boşanmanın kesinleşmesinden 1 yıl içinde ayrı bir davayla istenebilir.
1. Maddî ve manevî tazminat
Madde 174- Mevcut veya beklenen menfaatleri boşanma yüzünden zedelenen kusursuz veya daha az kusurlu taraf, kusurlu taraftan uygun bir maddî tazminat isteyebilir.
Boşanmaya sebep olan olaylar yüzünden kişilik hakkı saldırıya uğrayan taraf, kusurlu olan diğer taraftan manevî tazminat olarak uygun miktarda bir para ödenmesini isteyebilir.
3-Boşanmada Yoksulluk Nafakası
Boşanma yüzünden taraflardan biri yoksulluğa düşecek ise kusuru daha ağır basmamak koşuluyla diğer tarafında mali gücü oranında süresiz olarak nafaka isteyebilir.
2. Yoksulluk nafakası
Madde 175- Boşanma yüzünden yoksulluğa düşecek taraf, kusuru daha ağır olmamak koşuluyla geçimi için diğer taraftan malî gücü oranında süresiz olarak nafaka isteyebilir.
Nafaka yükümlüsünün kusuru aranmaz.
Çocuğun Velayeti Kimde Olacak?
Boşanma davalarında en çok etkilenen şüphesiz ki çocuklardır. Kanun ve mahkemelerde boşanma sonrası çocuğun velayet sorunu çocuğun üstün menfaati çerçevesinde değerlendirir. Çocuk hangi tarafın yanında daha iyi şartlarda yaşayacaksa, velayeti o alır. Genellikle küçük ve bakıma muhtaç çocuklarda anne ve baba bakımından sosyo-ekonomik durum aşağı yukarı aynı ise velayetin anneye bırakılması daha olasıdır. Ancak bu elbette kural ya da yasa maddesi değildir. Örneğin, boşanmak üzere olan çiftin bakıma muhtaç bir çocukları var. Evlilik süresince anne sütü dışında bakımını baba yapmış ve annenin çocuğa baba kadar iyi bakamayacağı ortaya konulursa çocuğun üstün menfaati gereği velayeti babaya verilebilir.
-Velayet belirlemede çocuğa hem maddi hem manevi anlamda daha fazla kim yarar sağlayabilecekse, çocuğun menfaati kim tarafından daha iyi korunacaksa ona verilir.
-Velâyetin kullanılması kendisine verilmeyen eşin çocuk ile kişisel ilişkisinin düzenlenmesinde, çocuğun özellikle sağlık, eğitim ve ahlâk bakımından yararları esas tutulur. Bu eş, çocuğun bakım ve eğitim giderlerine gücü oranında katılmak zorundadır.
Boşanma Davalarında Görevli ve Yetkili Mahkemeler
Görev;
-Boşanma davalarında görevli mahkemeler Aile Mahkemeleri, Aile Mahkemelerinin bulunmadığı yerlerde ise Asliye Hukuk Mahkemeleri görevlidir.
Yetki;
- Anlaşmalı boşanma davalarında yetki sorunu ortaya çıkmayacağı için herhangi bir Aile Mahkemesinde anlaşmalı boşanma davası açılabilir.
- Çekişmeli boşanma davalarında davacı, davalı yani taraflardan birini yerleşim yeri Aile Mahkemesinde ya da çiftin son 6 aydan beri birlikte ikamet ettikleri yerdeki Aile Mahkemesinde çekişmeli boşanma davası açılabilir.